Eξωνοσοκομειακὴ καρδιακὴ ανακοπὴ και δημόσιοι αυτόματοι απινιδωτές.

Μάριος Κολιὸς
Kαρδιολόγος – Στρατιωτικὸς Ἰατρός, Επιστημονικός Συνεργάτης Α’ Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων.

Ἰωάννης Γουδέβενος
Καθηγητὴς Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων, Εκλεγείς Πρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας.

Στην Κατερίνη, πρόσφατα, με πρωτοβουλία του τοπικού Ιατρικού Συλλόγου, του ΕΚΑΒ και του Δημοτικού Συμβουλίου έγινε ενημερωτική εκδήλωση στο κοινό για τη χρήση των δημόσιων αυτόματων απινιδωτών, δηλαδή των απινιδωτών, που μπορεί να έχει πρόσβαση το κοινό.
Ήδη σε διάφορα σημεία της πόλης έχουν τοποθετηθεί 8 τέτοιοι απινιδωτές.
Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν παρθεί εδώ και 1-2 χρόνια και σ’ άλλες πόλεις, όπως τα Ιωάννινα (60 απινιδωτές) και τα Τρίκαλα (10 απινιδωτές). Οι ερωτήσεις από το κοινό πολλές, ο ενθουσιασμός μεγάλος, αλλά και οι προσδοκίες ακόμη περισσότερες.


Τι είναι ο απινιδωτής και πού χρειάζεται;
Ο απινιδωτής είναι μία συσκευή πού χορηγεί ρεύμα στην καρδιά (απινιδώνει), με σκοπό να επαναφέρει τη λειτουργία της, σε συνδυασμό με καρδιοαναπνευστικὴ αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ), στην περίπτωση ξαφνικής διακοπής (ανακοπή) της λειτουργίας της. Οι αιτίες καρδιακής ανακοπής είναι πολλές, αλλά ἡ πιο συχνή είναι ἡ στεφανιαία νόσος (70%) και συνήθως οξύ έμφραγμα του  μυοκαρδίου. Ἡ κοιλιακή μαρμαρυγή είναι ἡ αρρυθμία που συμβαίνει συνήθως στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και είναι αυτή που αποκρίνεται καλύτερα στην απινίδωση. Αν συμβεί κοιλιακή  μαρμαρυγή και δεν υπάρχει διαθέσιμος απινιδωτής, ὁ ασθενής θα πεθάνει (αιφνίδιος καρδιακός θάνατος). Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι στη χώρα μας συμβαίνουν 7.000 έως 8.000 αιφνίδιοι καρδιακοί θάνατοι και στο 30-40% των περιπτώσεων δεν υπάρχει ιστορικό καρδιολογικού προβλήματος.
Κοιλιακή Μαρμαρυγή.
Αυτή τη θανατηφόρο αρρυθμία αναγνωρίζει ὁ απινιδωτής και την επαναφέρει στο φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό.
Εξωτερικό απινιδωτές υπάρχουν στα νοσοκομεία, ιατρικές μονάδες (ιδιωτικά καρδιολογικά ιατρεία, ασθενοφόρα) και πολυσύχναστους χώρους (αεροδρόμια, γήπεδα, πλατείες, γυμναστήρια,  ξενοδοχεία). Οι δημόσιοι απινιδωτές, που μπορεί να έχει πρόσβαση το κοινό, είναι πιο εύχρηστοι
και προορίζονται για καρδιακές ανακοπές που συμβαίνουν έξω από το νοσοκομείο. Αυτού του είδους οι απινιδωτές, που θα χορηγήσουν ρεύμα (shock), αναγνωρίζουν μόνο την κοιλιακή μαρμαρυγή. Αυτό δίνει ασφάλεια για κάποιον παρευρισκόμενο μάρτυρα, που δεν είναι εξοικειωμένος με τοις ρυθμούς της καρδιάς. Στα πρόσωπα υψηλού κινδύνου για καρδιακή ανακοπή, που αναγνωρίζονται στην πορεία της νόσου των, ο ακρογωνιαίος λίθος στην θεραπεία τους είναι η εμφύτευση αυτόματου απινιδωτή. Στη χώρα μας εμφυτεύονται περίπου 1.800 τέτοιοι απινιδωτές το χρόνο. Ἡ συχνότητα καρδιακών ανακοπών έξω από το νοσοκομείο υπολογίζεται στις 60/100.000 πρόσωπα/χρόνο.

Ἡ Δανία με 5,5 εκατομμύρια κατοίκους, το 2011, έχε 300.000 πιστοποιημένα πρόσωπα και μέχρι το 2013 είχαν τοποθετηθεί 15.000 δημόσιοι απινιδωτές. Στην Ιαπωνία, με 130 εκατομμύρια κατοίκους, ὁ αριθμός τους αυξήθηκε από 10.961, το 2005, σε 428.821 το 2013. Στη χώρα μας, εκτός από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, άλλες 10 εταιρείες ενεργοποιούνται στην εκπαίδευση διασωστών. Πληροφορίες για τον αριθμό διασωστών και δημόσιων απινιδωτών στη χώρα μας απουσιάζουν. Το 2017 ἡ Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία εκπαίδευσε 1.500 διασώστες και συνεχίζει σε ίδιο ρυθμό, τόσο στα γραφέα της στην Αθήνα όσο και σε εκδηλώσεις της στην περιφέρεια. Πληροφορίες για  ανάλογα προγράμματα στο www.hcs.gr.

Το ποσοστό όπου γίνεται χρήση δημόσιου απινιδωτή, στις προηγμένες χώρες είναι 10% και η επιβίωση αυτών, πού έγινε απινίδωση στις 30 ημέρες, αγγίζει το 10%. Οι λόγοι γι’ αυτά τα χαμηλά ποσοστά είναι πολλοί. Οι κυριότερο είναι ότι οι περισσότερες (60%) εξωνοσοκομειακὲς ανακοπές συμβαίνουν στο σπίτι, δεν παρευρίσκεται εκείνη τη στιγμή μάρτυρας και η πρόσβαση από το κοινό εκεί που έχουν τοποθετηθεί, δεν είναι εύκολη. Ακόμη, λίγοι πολίτες είναι ενημερωμένοι για τη θέση τους. Εκτός από τον αριθμό και τη θέση, η χρήση τους εξαρτάται και από τον αριθμό των  πιστοποιημένων προσώπων.
Οι δημόσιοι απινιδωτές έρχονται να βοηθήσουν στο έργο του ΕΚΑΒ, με την έννοια ότι η απινίδωση μπορεί να γίνει πιο γρήγορα απ’ ότι όταν φτάσει το ΕΚΑΒ. Αυτό όμως εξαρτάται από τη νομοθεσία κάθε χώρας. Στην Ιταλία, που η νομοθεσία επιτρέπει μόνο πιστοποιημένους διασώστες, στο 6% των περιπτώσεων προηγήθηκε δημόσιος απινιδωτής, ενώ σε άλλες χώρες, όπως η Ελβετία, ἡ Δανία, ἡ Σουηδία, ἡ Ολλανδία, πού επιτρέπουν χρήση απινιδωτή από κάθε πολίτη (ὁ νόμος του Καλού  Σαμαρείτη), το ποσοστὸ αυτὸ κυμαίνεται περίπου στο 15-20%. Είναι βασικὸ η απινίδωση να χορηγείται άμεσα μετά την καρδιακή ανακοπή. Εὰν η καρδιά δεν αναταχθεί σε φυσιολογικό ρυθμό εντὸς 5-7 λεπτών, η κοιλιακή μαρμαρυγή θα αποβεί μοιραία. Εὰν απινιδωθεῖ εντὸς του πρώτου  λεπτού, από την καρδιακή ανακοπή, οι πιθανότητες επιβίωσης του ασθενούς είναι περίπου 90%.
Για κάθε λεπτὸ που καθυστερεί η απινίδωση, η επιβίωση μειώνεται κατά 7-10%. Εὰν καθυστερήσει πάνω απὸ 10 λεπτά, οι πιθανότητες επιβίωσης στους ενήλικες είναι κάτω του 5%. Ἡ  εξωνοσοκομειακὴ καρδιακή ανακοπή αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, επειδή είναι σχετικά συχνό συμβάν, έχει ως συνέπεια τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο και η επίπτωση της, τα  τελευταία χρόνια, παραμένει σταθερή.
Ο σκοπός των δημόσιων αυτόματων απινιδωτών είναι ἡ μείωση των θανάτων και φαίνεται ότι  πράγματι βελτιώνουν την επιβίωση. Το κύριο χαρακτηριστικό της εξωνοσοκομειακῆς ανακοπής, όπως και κάθε ανακοπής, είναι ὁ χρόνος πού θα γίνει ἡ ανάνηψη. Όσο πιο γρήγορα τόσο καλύτερα
τα αποτελέσματα. Η απρόβλεπτη και χρονοευαίσθητη φύση της εξωνοσοκομειακῆς ανακοπής την καθιστά μοναδική ως επείγουσα κατάσταση. Σε καμιά άλλη ιατρική περίπτωση δεν έχει δοθεί τόσο ζωτικής σημασίας εμπιστοσύνη στο κοινό. Η οπλή τοποθέτηση απινιδωτών είναι ένα πρώτο  σημαντικό βήμα. Η παρακολούθησή τους από εξωτερικὲς φθορὲς και ἡ αντικατάσταση της γεννήτριας κάθε 2 χρόνια είναι μερικὲς από τις υποχρεώσεις. Κεντρικὰ Συστήματα, που θα ειδοποιούν τον διασώστη μαζὶ με το ΕΚΑΒ (τηλ. 166) για την ανακοπή και άλλες πρωτοπορίες πού θα αναπτυχθούν στις τοπικὲς κοινωνίες, θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του πολύπλοκου αυτού προβλήματος της εξωνοσοκομειακῆς καρδιακής ανακοπής(αλυσίδα επιβίωσης). Η τεχνολογία των
smartphones θα βοηθήσει πολὺ σ’αυτή την κατεύθυνση, με πρώτο τοις διασώστες να εντοπίσουν τον άρρωστο και τον πλησιέστερο δημόσιο απινιδωτή το συντομότερο δυνατόν.
Τέλος, η δημιουργία μητρώου εθνικής καταγραφής των δημόσιων αυτόματων απινιδωτών, που θα είναι προσβάσιμοι στο κοινό, είναι πρωταρχικής σημασίας για κάθε επιτυχία.

Ακολουθήστε μας