Ρωτάτε - απαντάμε: Κρίση πανικού... τί να κάνω;

απαντά η Γεωργία Ραυτοπούλου,
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας,
MSc Ψυχολογίας

Η κρίση πανικού αποτελεί μία ψυχική πάθηση, που πλέον στις μέρες μας κάνει την εμφάνιση της πολύ συχνά σε διαφορετικούς πληθυσμούς και σε διάφορες ηλικίες, ανεξαρτήτως φύλλου. Αποτελεί μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις και μοιάζει τρομακτική γιατί είναι αιφνίδια και έντονη. Όταν η κρίση πανικού υποχωρήσει, το άτομο αισθάνεται εξαντλημένο, αποθαρρυμένο και μπερδεμένο.

Η εμφάνιση μίας κρίσης πανικού σχετίζεται με προδιαθεσικούς παράγοντες, δηλαδή το βιολογικό προφίλ, τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες, τα προσωπικά βιώματα και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Η έναρξη αφορά κάποιο στρεσογόνο γεγονός και διαιωνίζεται με κάποια συγκεκριμένη μορφή, η οποία είναι διαφορετική για τον κάθε άνθρωπο. Συνήθως, η στρατηγική αντιμετώπισης που αρχικά βοηθάει το άτομο, αρχίζει και χτίζει τον πανικό. Αυτό συμβαίνει διότι η βραχυπρόθεσμη ανακούφιση επιφέρει μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις.

Την πρώτη φορά που ένας άνθρωπος παθαίνει κρίση πανικού έχει την αίσθηση ότι μπορεί να του συμβεί κάτι κακό ή ότι τρελαίνεται. Τα συμπτώματα είναι διαφορετικά για τον καθένα και εκδηλώνονται σωματικά: ταχυκαρδία, τρέμουλο στα χέρια ή στα πόδια, αίσθηση ζέστης ή παγώματος, ναυτία, εφίδρωση, πόνος στο στήθος, δυσφορία, σωματικός τρόμος, αίσθηση πνιγμού, αίσθηση έλλειψης αέρα, ζάλη, αστάθεια, τάση για λιποθυμία, θολή όραση, φόβος απώλειας ελέγχου, αίσθηση ανοικειότητας με τον εαυτό ή τους άλλους.

Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ τρομακτικά όταν κάποιος βιώνει για πρώτη φορά μία κρίση πανικού και δεν ξέρει τι του συμβαίνει. Αμέσως νοιώθει φόβο!!!.

"Τι μου συμβαίνει; Λες να πάθω τίποτα; Να πεθάνω; Μήπως τρελαίνομαι; Ωχ! Μήπως κινδυνεύω;".

Αυτές οι σκέψεις τρομοκρατούν ακόμα περισσότερο το άτομο. Το αποτέλεσμα είναι συχνά να σπεύσει σε κάποιο νοσοκομείο ή γιατρό.

Εξετάσεις αίματος, καρδιογράφημα, μαγνητική τομογραφία…. Όσες εξετάσεις και αν κάνει κάποιος δεν του βρίσκουν τίποτα και οι γιατροί καθησυχάζουν το άτομο λέγοντας του ότι είναι άγχος ή κρίση πανικού. Όντως έτσι είναι!

Παράλληλα, ξεκινάει και η αγχώδης αναμονή : ο φόβος του φόβου. ’"Αν το ξαναπάθω; Γιατί μου συνέβη; Πρέπει να προσέχω; Μήπως να αποφεύγω εκείνο το μέρος που το έπαθα για πρώτη φορά; Μήπως είναι καλύτερα να έχω κάποιον μαζί μου; Ένα μπουκαλάκι νερό;".

Εάν το άτομο ενδώσει σε αυτές τις σκέψεις, αρχίζει να δημιουργεί ασφάλειες και να αποφεύγει όλες εκείνες τις καταστάσεις που πιστεύει ότι προκάλεσαν ή συνέβαλλαν στην κρίση πανικού. Πολλές φορές, το άτομο δεν θέλει να σκέφτεται κάτι άσχημο από φόβο μην συμβεί, δεν θέλει να βγαίνει από το σπίτι ή χρειάζεται να είναι μαζί με κάποιον. Αρχίζει να αναρωτιέται πώς γίνεται να του συμβαίνει αυτό, ενώ πάντα έβρισκε λύσεις, ήταν δυνατός. Πλέον, δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα περισσότερα.

Στην πραγματικότητα, όμως συμβαίνει κάτι πολύ διαφορετικό. Για να είναι κάποιος δυνατός και να μπορεί να ανταπεξέρχεται σε όλα, να βοηθάει και τους άλλους, πολλές φορές "πάει" πίσω τον εαυτό του. Αυτό που συμβαίνει, λοιπόν, είναι ότι αυτά τα άτομα ξεπερνούν συνέχεια τα όρια τους. Αφού, λοιπόν, το στόμα δεν μιλάει, ήρθε η ώρα όλα αυτά που καταπιέζονται, να τα εκφράσει το σώμα. Ένα καμπανάκι χτυπάει και φωνάζει: "Είμαι και εγώ εδώ. Χρειάζομαι προσοχή, φροντίδα και ξεκούραση. Δεν αντέχω άλλο όλη αυτή την πίεση!"

Όταν ένα άτομο βιώνει μία κρίση πανικού, ενεργοποιείται το συναίσθημα του φόβου, που ενεργοποιεί έναν μηχανισμό, γνωστό ως αντίδραση φυγής ή πάλης. Κατά την ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού εκκρίνονται ορμόνες στον εγκέφαλου που οδηγούν το άτομο να αντιδρά ενστικτωδώς με στόχο την επιβίωση του. Οι παραπάνω μεταβολές λαμβάνουν χώρα λόγω της ενεργοποίησης υποδοχέων που βρίσκονται : στα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας τους συστολή, κάτι το οποίο οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, στην καρδιά, όπου προκαλούν επιτάχυνση της λειτουργίας της και προκαλείται το αίσθημα της ταχυπαλμίας, στο δέρμα, που οδηγούν στην ανόρθωση τριχών, στα σπλάχνα, όπου προκαλούνται τα ανησυχητικά γαστρικά συναισθήματα που βιώνουμε σε καταστάσεις στρες. Το αίμα συγκεντρώνεται στην καρδιά για να σταλεί στα βασικά τμήματα του σώματος ώστε να τραπεί σε φυγή ή να ετοιμαστεί να παλέψει. Η διαφορά είναι πως επειδή δεν υπάρχει ένα ρεαλιστικό φοβογόνο ερέθισμα, με την έννοια του κινδύνου, αλλά ο κίνδυνος αφορά καταστάσεις που κάποιος σκέφτεται όπως η δουλειά, μία σημαντική σχέση, το άτομο δεν εκτονώνει την ενέργεια που παράγει το σώμα του και την βιώνει σε μεγάλη ένταση. Επίσης, σχολιάζει καταστροφικά την σωματική του αίσθηση σαν κάτι που δεν έχει λόγο να συμβαίνει, καθώς όλα αυτά γίνονται τόσο γρήγορα, σχεδόν αυτόματα και τότε έρχεται το αίσθημα του πανικού.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί όμως; Θα λυθεί ποτέ αυτό το μαρτύριο ή θα ζει με τον φόβο από εδώ και πέρα;

Η κρίση πανικού αντιμετωπίζεται. Είναι σημαντικό το άτομο να γνωρίζει πως δεν κινδυνεύει. Παγκόσμιες έρευνες και επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν πως η κρίση πανικού δεν μπορεί να επιφέρει θάνατο ή τρέλα. Από την άλλη, όσο περισσότερο χρόνο αφήνει κάποιος να περάσει έως ότου αποφασίσει να λάβει βοήθεια, τόσο περισσότερο η κατάσταση παγιώνεται και ο φόβος αυξάνεται με αποτέλεσμα να παγιδεύεται σε έναν αδιάκοπο φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων. Οι σκέψεις οδηγούν με την σειρά τους σε αρνητικά συναισθήματα και όλα αυτά εκφράζονται τελικά μέσω του σώματος. Οι συμπεριφορές ασφαλείας αυξάνονται και οδηγούν σε νέες αρνητικές σκέψεις που πυροδοτούν εκ νέου τον φαύλο κύκλο. Η κατάσταση αυτή δεν έχει πλέον αρχή, μέση και τέλος και το άτομο εγκλωβίζεται! Οπότε, είναι καλό εάν ένα άτομο καλείται να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Η κρίση πανικού δεν σημαίνει ότι είσαι αδύναμος, σημαίνει ότι έχει φτάσει η ώρα να δώσεις την σημασία που χρειάζεται στις ανάγκες σου και στον εαυτό σου.

Ο ειδικός ψυχικής υγείας θα σε βοηθήσει να διαχειριστείς τα σωματικά συμπτώματα και θα σου προτείνει τρόπους να το αντιμετωπίσεις. Μαζί, θα ανακαλύψετε τις βαθύτερες αιτίες που προκαλούν τις κρίσεις, ώστε να βρείτε αποτελεσματικές λύσεις, ανάλογα με το τι ταιριάζει στο κάθε άτομο. Θα αναγνωρίσετε τις πηγές πίεσης και θα βοηθηθείς να βάλεις όρια, ενώ παράλληλα θα μάθεις να εκφράζεσαι πιο αποτελεσματικά και με πιο διεκδικητικό τρόπο.

Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική θεραπεία αποτελεί την θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση του άγχους και των κρίσεων πανικού. Είναι μία βραχεία, στοχευμένη και προσανατολισμένη στο παρόν, στο εδώ και τώρα ψυχοθεραπεία, που ανακουφίζει άμεσα.

Αγκάλιασε τα συναισθήματα σου, άκουσε τι θέλει να σου πει το σώμα σου. Πλησίασε τους φόβους σου. Έτσι, ο φόβος αρχίζει να απομυθοποιείται και να μειώνεται. Εάν κάτι σε τρομάζει, ίσως ήρθε η ώρα να το αντιμετωπίσεις.

Η Άννα κοιτούσε το ρολόι της. Πλησίαζε η ώρα. Χθες και προχθές και τον τελευταίο καιρό της συνέβαινε συχνά. Οι βραδινές ώρες ήταν οι χειρότερες. Εκεί γύρω στις 23.00. Στα ξαφνικά, άρχιζε να νοιώθει μία ζάλη και τα μάτια της θόλωναν. Ένα τρέμουλο την έπιανε και αναστατωνόταν τόσο ξαφνικά! "Τι είναι αυτό που με πιάνει;Ωχ! Να πάλι έρχεται. Σαν να σταματάει ο χρόνος." Όλα γυρίζουν στο κεφάλι της, σκέψεις, συναισθήματα…. Και σαν να ζαλίζεται. Γρήγορα!!! Πρέπει κάπου να κάτσει, ίσως να ξαπλώσει….Στην δουλειά σήμερα έκατσε πάλι υπερωρίες και δεν πρόλαβε να τα τελειώσει όλα. Αύριο πρέπει να τα κάνει πιο καλά. Έχει πέσει η απόδοση της τελευταία! Αγχώνεται με το παραμικρό!! Πάντα ήταν εκείνη που έβρισκε λύσεις, η πιο ψύχραιμη… Τώρα…. Τώρα είναι σαν να μην μπορεί να κάνει τίποτα. Όλοι αποφεύγουν να τις λένε οτιδήποτε μπορεί να την αγχώσει. Η μαμά της δεν την πιέζει πια. Μόνο που θέλει να το ξεπεράσει όλο αυτό, να βρει ένα καλό παιδί, να παντρευτεί, κάποιον να την προσέχει, να κάνει οικογένεια, έκλεισε τα 30 πια.

"Δεν θα τελειώσει ποτέ! Πώς θα γίνω αυτή που ήμουν; Δεν έχω όρεξη πια να κάνω τίποτα, φοβάμαι συνέχεια και τίποτα δεν είναι όπως πριν… Δεν θέλω να μου ξανά συμβεί… νοιώθω σαν να μην μπορώ να ελέγξω τον εαυτό μου. Δεν θα τα καταφέρω όσο με πιάνει αυτό. Τι να κάνω; Να πάω στον γιατρό; Αφού έκανα τόσες εξετάσεις και δεν μου βρίσκουν τίποτα; Μήπως έχω κάτι πολύ σοβαρό και για αυτό δεν το βρίσκουν; Μήπως είναι στο μυαλό μου; Μήπως δεν έχω τίποτα και απλά τρελαίνομαι; Και τώρα; Μου είπε ο γιατρός είναι άγχος, μου έγραψε και κάτι χάπια. Να πάρω ένα μήπως μου περάσει; Αλλά και τότε γιατί δεν φεύγει;"

Η Άννα σκεφτόταν μέχρι και να σταματήσει από την δουλειά, ίσως εάν άλλαζε και δεν είχε να αντιμετωπίσει όλο αυτό το άγχος, να σταματούσε. Μέσα της όμως δεν το πίστευε. Είχε αρχίσει και να αποφεύγει να κυκλοφορεί μόνη της γιατί φοβόταν μήπως της συμβεί κάτι. Ώσπου αποφάσισε να επισκεφτεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας, όπως της είχαν προτείνει, έπρεπε να τα δοκιμάσει όλα. Δεν άντεχε άλλο.

Ήδη από τα πρώτα ραντεβού ένοιωθε καλύτερα, πιο ανακουφισμένη και σε λίγες συνεδρίες είχαν υποχωρήσει τα συμπτώματα, πλέον δεν την έπιαναν κρίσεις. Αλλά και να την έπιαναν, ήξερε τι είναι, ήξερε τι να κάνει. "Είναι το καλύτερο δώρο που έχω κάνει στον εαυτό μου! Έχω σταματήσει τα χάπια, έχω αρχίσει να με γνωρίζω, να ακούω τις ανάγκες μου και να τις εκφράζω. Επιτέλους, νοιώθω ελεύθερη!!!"

*Η Ραυτοπούλου Γεωργία είναι πτυχιούχος Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας με MSc Ψυχολογίας από το University of Central Lancashire, UK και ειδικεύεται στην Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Ενηλίκων και Εφήβων, CBT. Διατηρεί το γραφείο της στον Καρτεράδο.