«Τζόκερ» : Οι ψυχολόγοι μιλούν για την αντίδραση του κοινού στον χαρακτήρα

Σάλος έχει προκληθεί παγκοσμίως, το τελευταίο διάστημα, με την ταινία «Τζόκερ», καθώς πολλοί διαμαρτύρονται για τις σκηνές βίας που προβάλλει.

Στις ΗΠΑ οι ανησυχίες αφορούσαν το γεγονός ότι το 2012 στην προβολή της ταινίας του Μπάτμαν «The Dark Knight», στο Κολοράντο, 12 άτομα σκοτώθηκαν και 70 τραυματίστηκαν από τα πυρά του Τζέιμς Ίγκαν Χολμς, ο οποίος δήλωσε ψυχικά ασθενής στο δικαστήριο.


Στην προβολή της ταινίας «Τζόκερ» απαγορεύτηκαν οι μάσκες και το βάψιμο του προσώπου που παραπέμπει στον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Πολλοί κινηματογράφοι έθεσαν τους παραπάνω κανονισμούς για τους θεατές, με αφορμή το μακελειό στο Κολοράντο.

Στην Αθήνα, η ελληνική αστυνομία επενέβη σε δύο κινηματογράφους απομακρύνοντας τους ανηλίκους από την αίθουσα, καθώς η ταινία ήταν για άτομα άνω των 18, λόγω των σκηνών βίας.

Γιατί όμως προκαλείται τέτοιος πανικός με τον Τζόκερ;

Για κάποιους το γεγονός της θέασης βίας είναι ο βασικός λόγος που αντιδρούν, ενώ για άλλους η εξήγηση είναι πιο βαθιά. Ο Τζόκερ για πολλούς δεν είναι απλώς ένας κινηματογραφικός χαρακτήρας, αλλά ο μεγαλύτερος τους φόβος.

Ο ψυχίατρος Νιλ Μπάρτον, στο psychology today, εξηγεί πως ο φόβος για τους κλόουν  μπορεί να ενταθεί από την παρουσίασή τους ως ψυχοπαθείς. Οι δύο πλευρές του Τζόκερ, η πιο ανθρώπινη και η πιο απόκοσμη, προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα, από τα οποία κυριαρχούν συνήθως τα αρνητικά.

«Ο Τζόκερ κάποιες φορές φοράει στο πέτο του ένα λουλούδι, που ενώ φαίνεται ακίνδυνο, μπορεί να αποδειχθεί όπλο.», αναφέρει ως παράδειγμα ο Μπάρτον, εξηγώντας τον τρόπο που προκαλεί αβεβαιότητα στους θεατές για τις προθέσεις του.

Ο Νιλ Μπάρτον προσπάθησε να κάνει διάγνωση για ψυχική διαταραχή στον χαρακτήρα του Τζόκερ, όμως από τη στιγμή που αποτελεί αποκύημα της φαντασίας κάποιου δεν μπορεί να ενταχθεί στις νόρμες των ψυχικών διαταραχών και μάλιστα, θα ήταν άδικο για όσους υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές, καθώς μπορεί να στιγματιστούν.

Τελικά ο Τζόκερ είναι κακός από τη φύση του ή έχει απλώς κακή συμπεριφορά;

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους «κακούς» των ταινιών να μετανιώνουν για τις πράξεις τους, αν όμως ο Τζόκερ έγινε το «τέρας» που βλέπουμε, επειδή έτσι έμαθε να φέρεται εξαιτίας της συμπεριφοράς του περιβάλλοντός του, θα μπορούσε να έχει περιθώρια αλλαγής προς το καλύτερο;

Μια νέα έρευνα του Πανεπιστημίου Κολούμπια προτείνει ότι ο τρόπος που εκλαμβάνουμε την «κακή» συμπεριφορά των άλλων επηρεάζει την κρίση μας απέναντί τους. Η έρευνα αυτή δημοσιεύτηκε στο Journal of Experimental Psychology: General και στο science daily και έδειξε πως οι ενήλικες δικαιολογούν δυσκολότερα τις κακές συμπεριφορές.

Παράλληλα, τα παιδιά δεν φάνηκε να διακρίνουν τη διαφορά στα χαρακτηριστικά κάποιου που η συμπεριφορά του δεν ακολουθεί τους κανόνες της κοινωνίας. Σύμφωνα με τα ευρήματα, στα τεστ που έγιναν φάνηκε πως τόσο οι ενήλικοι όσο και οι ανήλικοι διακρίνουν ευκολότερα την καλοσύνη από την κακία.

«Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν συχνά τις ηθικές παραβάσεις, είτε σε συμπεριφορές άλλων είτε στη δική τους. Η μελέτη αυτή αποκαλύπτει ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτά τα άτομα μπορεί να επηρεαστεί έντονα από τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι περιγράφουν τις παραβάσεις τους.» ισχυρίζεται η Λαρίσα Χέιφετζ.

Η έρευνα που έκανε η Χέιφετζ, έδειξε πως οι ενήλικες βασίζονταν στην άποψη των άλλων για το αν κάποιος είναι κακός. Στο τεστ οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να μοιραστούν κάτι δικό τους με τους «κακούς», είτε πρόκειται για άτομα που γεννήθηκαν κακά είτε για άτομα που έγιναν κακά μέσω της μάθησης της συγκεκριμένης συμπεριφοράς.

Τα παιδιά μοιράστηκαν ισότιμα τα πράγματά τους και στις δύο περιπτώσεις, ενώ οι ενήλικες μοιράστηκαν περισσότερο τα πράγματά τους με τον χαρακτήρα που περιγράφεται ως κακός εξαιτίας της μαθησιακής συμπεριφοράς, με τη δυνατότητα αλλαγής.

Όταν οι συμμετέχοντες στη μελέτη πληροφορήθηκαν ότι κανένας από τους φανταστικούς χαρακτήρες , είτε γεννήθηκαν κακοί είτε έμαθαν τη συμπεριφορά, δεν θα άλλαζε προς το καλύτερο, οι ενήλικες συνέχισαν να μοιράζονται περισσότερο με τον χαρακτήρα που είχε περιγραφεί κακός που είχε μάθει να έχει τέτοια συμπεριφορά.

Συνεπώς, η αντίληψη του «κακού» επηρεάζεται από τις γνώμες των άλλων, άρα θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι και στην περίπτωση του Τζόκερ, ο «κακός» του χαρακτήρας διαμορφώθηκε από τον τρόπο που τον αντιμετώπιζε η κοινωνία, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται και όσοι δεν τον γνώριζαν.

Παρόλα αυτά πρόκειται για ένα φανταστικό χαρακτήρα, που όσα κοινά κι αν έχει με πραγματικούς χαρακτήρες της κοινωνίας, δεν μπορεί να ληφθεί ως παράδειγμα ενός ανθρώπου με ψυχοπάθεια ή κάποιου που γεννήθηκε κακός.

Ακολουθήστε μας