Υποθερμία (hypothermia) είναι η κατάσταση κατά την οποίο το σώμα χάνει θερμότητα με μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι παράγει.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η θερμοκρασία του σώματος σταδιακά να πέσει κάτω από τα φυσιολογικά όρια, με μοιραίες, μερικές φορές, συνέπειες για τον άνθρωπο (αν η υποθερμία επιμείνει επέρχεται ο θάνατος).

Η υποθερμία είναι ύπουλος εχθρός, γιατί τα πρώτα της συμπτώματα δεν μπορεί κάποιος να τα αναγνωρίσει αν δεν γνωρίζει αυτή την κατάσταση. Η υποθερμία ως φαινόμενο είναι ένας σημαντικός περιορισμός για το μακρινό κολύμπι ή την κατάδυση, ειδικά όταν το νερό είναι κρύο.

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες υποθερμίας.

Η χρόνια υποθερμία που συνήθως παρατηρείται στους αλκοολικούς, ηλικιωμένους και άλλους με ιατρικά προβλήματα,
Οι κρίσεις υποθερμίας εξαιτίας βυθίσματος σε κρύο νερό και τέλος,
Οι κρίσεις που συμβαίνουν σε υγιή άτομα τα οποία εκτίθενται σε περιβαλλοντολογικά στρες.

Η έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να οδηγήσει σε υποθερμία. Το ψύχος μπορεί να επηρεάσει είτε όσα άτομα που δεν είναι επαρκώς ντυμένα για τις συνθήκες του περιβάλλοντος, είτε τα άτομα που εκτίθενται σε χαμηλές θερμοκρασίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Περισσότερο ευάλωτοι θεωρούνται οι ηλικιωμένοι επειδή έχουν αργό μεταβολισμό και τα παιδιά επειδή χάνουν ευκολότερα τη θερμοκρασία του σώματος τους και αδυνατούν να την επανακτήσουν, όπως επίσης και τα άτομα που πάσχουν από την καρδιά τους.

Ως γνωστόν, τα θηλαστικά έχουν ένα θερμορυθμιστικό μηχανισμό που τους επιτρέπει να διατηρούν τη θερμοκρασία του σώματος τους περίπου σταθερή ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Μπορεί το εξωτερικό περιβάλλον να είναι στους +40 ή -40 βαθμούς Κελσίου αλλά οι εσωτερικοί ιστοί του σώματος διατηρούνται στον άνθρωπο σε θερμοκρασία 36,6-37,1 βαθμών Κελσίου (τα χαμηλότερα επίπεδα είναι στις 6 το πρωί και υψηλότερα το απόγευμα).

Όταν το περιβάλλον είναι κρύο, το σώμα παράγει θερμότητα για να παραμένει ζεστό ενώ όταν το περιβάλλον είναι θερμό το σώμα αποβάλει θερμότητα για να μην ανέβει η θερμοκρασία του. Ο «θερμοστάτης» όμως κάποιες φορές μπλοκάρει και μπορεί να εμφανιστεί υποθερμία ή υπερθερμία (θερμοπληξία). Η υποθερμία προκαλείται από έκθεση σε ψυχρές θερμοκρασίες αλλά και από παρατεταμένη έκθεση σε ψυχρό άνεμο ή βροχή ενώ η υπερθερμία προκαλείται από συνθήκες καύσωνα και την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο (ηλίαση). Μπορεί επίσης κάποιος να πάθει υποθερμία το καλοκαίρι αν βουτήξει στα κρύα νερά ενός ποταμού για αρκετή ώρα.

Υποθερμία αρχίζει να υπάρχει όταν η εσωτερική θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 35 βαθμούς Κελσίου (το δέρμα έχει αποκτά πάντα τη θερμοκρασία του άμεσου περιβάλλοντος).

Ο μηχανισμός πίσω από το φαινόμενο της υποθερμίας δεν είναι απολύτως γνωστός αλλά παρατεταμένη παραμονή σε κατάσταση κρύου, οδηγεί στην ανεπάρκεια των μηχανισμών που έχει ο οργανισμός για να κρατά σε φυσιολογικά πλαίσια τη θερμοκρασία του. Πάντως, η υποθερμία δεν είναι απαραίτητο να συμβεί σε θερμοκρασίες παγωνιάς. Μπορεί να συμβεί ακόμη και σε ήπιο καιρό όταν είμαστε βρεγμένοι και εξαντλημένοι. Μάλιστα, οι περισσότεροι θάνατοι από υποθερμία έχουν παρατηρηθεί σε θερμοκρασίες -1 με 10 βαθμούς Κελσίου. Πρόκειται κυρίως για ατυχήματα που συμβαίνουν μετά από πτώση σε παγωμένο νερό (π.χ. ναυάγια).

Σε μείωση της θερμοκρασίας του νερού κάτω από 12 βαθμούς Κελσίου εμφανίζονται άμεσες και έντονες δυσλειτουργίες στον οργανισμό, πλήρης αδυναμία κολυμβητικής προσπάθειας και απόδοσης, αδυναμία παραμονής στο νερό πάνω από 1 ώρα και έντονα φαινόμενα υποθερμίας και απόψυξης του σώματος. Πρέπει να ξέρετε ότι η θερμότητα χάνεται πιο γρήγορα στο νερό από ό, τι στον αέρα. Θερμοκρασία νερού 10 βαθμούς Κελσίου μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε μόλις μία ώρα και θερμοκρασία του νερού ακόμη χαμηλότερη μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέσα σε μόλις 15 λεπτά. Κατά τη διάρκεια του ναυαγίου του Τιτανικού, στην οποία οι περισσότεροι άνθρωποι που μπήκαν στο νερό στους -2 βαθμούς Κελσίου και έχασαν τη ζωή τους μέσα σε 15-30 λεπτά.

Συμπτώματα

Επειδή η υποθερμία μπορεί να αποβεί μοιραία, πρέπει να αντιμετωπισθεί αμέσως μόλις διαγνωσθεί. Οι άνθρωποι που παθαίνουν υποθερμία, μπορεί αρχικά να μην το αντιλαμβάνονται για δύο κυρίως λόγους: Πρώτον, επειδή η υποθερμία εγκαθίσταται προοδευτικά και ταυτόχρονα με την πτώση της εσωτερικής θερμοκρασίας του σώματος. Και δεύτερον επειδή η υποθερμία προκαλεί πνευματική σύγχυση που δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται επειγόντως περίθαλψη.

Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με το βαθμό της υποθερμίας και μπορεί να χωριστούν σε τρία στάδια: dιαβαθμίζεται σε ήπια, μέτρια και σοβαρή. Σοβαρή θεωρείται όταν η κεντρική θερμοκρασία του σώματος είναι κάτω των 28 βαθμούς Κελσίου.

Ο ασθενής αρχικά παρουσιάζει σύγχυση η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε κώμα με εξάλειψη των αντιδράσεων στα επώδυνα ερεθίσματα. Παρουσιάζεται βραδυκαρδία, ενώ είναι πιθανή η εμφάνιση επικίνδυνων καρδιακών αρρυθμιών, όπως κοιλιακή μαρμαρυγή. Είναι πιθανή η εμφάνιση μυδρίασης, ενώ συχνά παρατηρούνται διαταραχές στο μηχανισμό της πήξης του αίματος, αναπνευστική ανεπάρκεια και βλάβη των νεφρών.

Τα συμπτώματα της ήπιας υποθερμίας είναι:

Τα συμπτώματα της ήπιας υποθερμίας μπορεί να είναι ασαφή με διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (ρίγος, υπέρταση, ταχυκαρδία, ταχύπνοια και αγγειοσυστολή). Αυτά είναι όλα οι φυσιολογικές αποκρίσεις για τη διατήρηση της θερμότητας.
Ψυχρή διούρηση (παράδοξη αύξηση διούρησης), διανοητική σύγχυση, καθώς και ηπατική δυσλειτουργία μπορεί επίσης να εμφανιστούν.
Υπεργλυκαιμία μπορεί να συμβεί από τη μείωση της κατανάλωσης γλυκόζης από τα κύτταρα, την μείωση της έκκρισης ινσουλίνης και της ευαισθησίας των ιστών σε ινσουλίνη. Η συμπαθητική ενεργοποίηση απελευθερώνει, επίσης, γλυκόζη από το ήπαρ. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, ειδικά σε αλκοολικούς ασθενείς, η υπογλυκαιμία φαίνεται να είναι πιο συχνή. Η υπογλυκαιμία βρίσκεται, επίσης, σε πολλούς ασθενείς, διότι η υποθερμία είναι συχνά αποτέλεσμα της υπογλυκαιμίας.

Τα συμπτώματα της μέτριας υποθερμίας είναι:

Το ρίγος γίνεται εμφανές.
Συνοδεύεται από ήπια σύγχυση.
Το θύμα γίνεται χλωμό.
Τα χείλη, αυτιά, δάχτυλα χεριών και ποδιών μπορεί να γίνουν μπλε.

Τα συμπτώματα της σοβαρής υποθερμίας είναι:

Καθώς η θερμοκρασία μειώνεται περαιτέρω τα οργανικά συστήματα καταρρέουν και ο ρυθμός της καρδιάς και του αναπνευστικού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης μειώνονται.
Δυσκολία στην ομιλία, αργή σκέψη, και αμνησία αρχίζουν να εμφανίζονται.
Ο ασθενής αδυνατεί να χρησιμοποιήσει τα χέρια και να παραπατήσει.
Κάτω των 30 βαθμών Κελσίου, το εκτεθειμένο δέρμα γίνεται μπλε και οιδηματώδες, ο συντονισμός των μυών είναι πολύ κακός, το περπάτημα γίνεται σχεδόν αδύνατο.
Ο σφυγμός και η αναπνοή μειώνονται σημαντικά, αλλά αύξηση του καρδιακού ρυθμού (κοιλιακή ταχυκαρδία, κολπική μαρμαρυγή) μπορεί να συμβεί.
Σημαντικά όργανα καταρρέουν.
Μπορεί να επέλθει ο θάνατος.

Αν η σοβαρή υποθερμία επιμείνει επέρχεται ο θάνατος, αλλά πρέπει να τονιστεί λόγω της υποθερμίας, ελαττώνεται δραματικά ο μεταβολισμός του εγκεφάλου. Αυτό είναι καλό, διότι ενώ σε άλλα αίτια θανάτου (π.χ. καρδιακή ανακοπή) ο εγκεφαλικός θάνατος επέρχεται μέσα σε λίγα λεπτά κατά την υποθερμία η διαδικασία αυτή μπορεί να καθυστερήσει αισθητά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίζεται η προσπάθεια καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης ακόμα και εάν έχει παρέλθει αρκετός χρόνος από τη στιγμή του ατυχήματος.

Σημειώστε ότι πολύ λεπτοί άνθρωποι, μπορεί να προσβληθούν ταχύτερα από υποθερμία σε σύγκριση με άτομα που έχουν υπερβολικό σωματικό λίπος. Επίσης ο υποσιτισμός (δίαιτα), οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο υποθυρεοειδισμός, η κατανάλωση αλκοόλ ή η δηλητηρίαση από αλκοόλ λόγω υπερβολικής κατανάλωσης (μέθη), αυξάνουν τον κίνδυνο υποθερμίας. Το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο της υποθερμίας μέσω της δράσης του ως αγγειοδιασταλτικό. Αυξάνει τη ροή του αίματος στο δέρμα και τα άκρα του σώματος, κάνοντας το άτομο να αισθάνεται ζεστό, ενώ αυξάνει την απώλεια θερμότητας. Υπολογίζεται ότι το 50% των περιπτώσεων υποθερμίας οφείλεται και στο αλκοόλ.

Πρέπει επίσης να ξέρετε ότι τα υγρά ρούχα μπορεί να οδηγήσουν σε υποθερμία ακόμα και όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι μεταξύ 0 C έως +10 C (όπως είπαμε οι περισσότερες υποθερμίες συμβαίνουν σε τέτοιου είδους θερμοκρασίες). Ο άνεμος οδηγεί κρύο αέρα κάτω από τα ρούχα και παγώνει τα υγρά ρούχα. Μην παρασύρεσαι λοιπόν από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος που μπορεί να σας φαίνεται υποφερτή.

Αντιμετώπιση – Πρώτες βοήθειες

Παρ’ όλο που το θύμα μπορεί να αρνείται ότι έχει πρόβλημα, πιστέψτε τα συμπτώματα και όχι τι σας λέει. Ακόμα και τα ήπια συμπτώματα απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Εμποδίστε το χάσιμο θερμότητας βάζοντάς το θύμα σε μέρος που δεν φυσάει. Βγάλτε του τυχόν βρεγμένα ρούχα και φορέστε του στεγνά. Αυτό που πρέπει να κάνετε αμέσως είναι να επιχειρήσετε να ζεστάνετε το κορμί του ατόμου που έχει υποθερμία. Πρέπει να τονιστεί ότι το ζέσταμα πρέπει να γίνει άμεσα διότι η όποια καθυστέρηση, ακόμη και εάν το άτομο επανέλθει, μπορεί να έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στον οργανισμό. Αν είναι χειμώνας, πρέπει να μεταφέρετε τον παθόντα σε κάποιον ζεστό εσωτερικό χώρο. Ξεκινήστε την επαναθέρμανση του ατόμου με επιπλέον ρούχα. Χρησιμοποιήστε ζεστές κουβέρτες και τυλίξτε όχι μόνο το κορμί του αλλά και το κεφάλι. Ταυτόχρονα τοποθετείστε ζεστές κομπρέσες στο λαιμό, το θώρακα και τις βουβωνικές χώρες, σημεία από τα οποία περνάει πολύ αίμα και θα ζεστάνουν ταχύτερα το άτομο. Πάρτε τη θερμοκρασία του ατόμου, αν ένα θερμόμετρο είναι διαθέσιμο.

Προσοχή: Είναι λάθος να ζεστάνουμε πρώτα τα άκρα του ατόμου (χέρια και πόδια) διότι το κρύο αίμα θα φύγει από εκεί και θα πάει στον κορμό, με αποτέλεσμα η καρδιά να ζοριστεί. Αποφύγετε λοιπόν να του κάνετε μασάζ σε οποιαδήποτε περιοχή. Εάν αντιληφθείτε ότι πέφτουν οι παλμοί της καρδιάς του, πρέπει άμεσα να του κάνουμε καρδιοαναπνευστική ανάνηψη. Επειδή η υποθερμία αναγκάζει το σώμα να αντιδρά σαν να είναι νεκρό, η καρδιοαναπνευστική ανάνηψη πρέπει να συνεχιστεί, ακόμη και σε απουσία της αναπνοής ή του παλμού, μέχρι να έρθει κάποιος έμπειρος επαγγελματίας υγείας.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να του δώσετε αλκοόλ ή καφέ. Ιδανικό είναι το ζεστό τσάι με λίγη ζάχαρη. Αν το άτομα είναι αναίσθητο, μην προσπαθήσετε να του δώσετε υγρά.

Τέλος, πρέπει να είστε ενήμεροι για ένα παράδοξο που δυστυχώς μπορεί να επιφέρει το θάνατο: η αφαίρεση των ενδυμάτων. Ένα 30% των θανάτων από υποθερμία μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το θύμα αφαιρεί τα ρούχα του. Αυτό συμβαίνει συνήθως κατά τη διάρκεια της μέτριας έως σοβαρής μορφής υποθερμίας. Για παράδειγμα, αν είναι καλοκαίρι και κάποιος πάθει υποθερμία γιατί βούτηξε στα κρύα νερά ενός ποταμού, δεν πρέπει να μείνει στη συνέχεια γυμνός στο ήλιο αλλά να φορέσει αμέσως ρούχα. Η αφαίρεση των ρούχων αυξάνει το ρυθμό της απώλειας θερμότητας. Καθώς οι μυς χαλαρώνουν, αυτό οδηγεί σε μια ξαφνική αύξηση του αίματος και θερμότητας προς τα άκρα, και η έκθεση στον ήλιο ξεγελά το άτομο το οποίο νομίζει ότι έχει ζεσταθεί.

Ακολουθήστε μας