#Μένουμε_στο_σπίτι και... τρώμε συνέχεια; Η συναισθηματική υπερφαγία και πώς την αντιμετωπίζουμε

Καθώς όλος ο πλανήτης προσπαθεί να περιορίσει την πανδημία του κορονοϊού και της ασθένειας COVID-19 και είναι όλοι κλεισμένοι στα σπίτια τους, οι περισσότεροι από εμάς αισθάνονται ολοένα και περισσότερο άγχος. Συχνά, σε τέτοιες καταστάσεις, εμφανίζονται σημαντικές αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά μας. Χαρακτηριστικότερη όλων είναι το λεγόμενο «συναισθηματικό» φαγητό, όπου αυξάνεται η κατανάλωση τροφής σε μια συνειδητή ή ασυνείδητη προσπάθεια να ελέγξουν ή να μετριάσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Γεωργία Ραυτοπούλου* , μιλάει στην Πελίνα Θεοδοσίου και στο ΘΕΜΑ ΥΓΕΙΑΣ, για τη συναισθηματική υπερφαγία και μας δίνει συμβουλές για να την αντιμετωπίσουμε.

"Εδώ και σχεδόν ένα μήνα χρειάζεται να μείνεις σπίτι για να προστατεύσεις την υγεία σου, αλλά και την υγεία των αγαπημένων σου προσώπων. Είσαι αντιμέτωπος με μία πολύ δύσκολη και πρωτόγνωρη συνθήκη. Ο κάθε ένας από εμάς το βιώνει με διαφορετικό τρόπο. Είσαι και εσύ, όπως όλοι μας, αντιμέτωπος με τα συναισθήματα σου. Θυμός, φόβος, θλίψη, βαρεμάρα είναι μόνο κάποια από τα συναισθήματα που μπορεί να βιώνεις.

Από την άλλη, το φαγητό βρισκόταν και βρίσκεται παντού στην καθημερινότητα σου. Από το πρωί που ξυπνάς έως το βράδυ που θα κοιμηθείς σκέφτεσαι το φαγητό, μιλάς για το φαγητό, καθορίζεις τη ζωή σου γύρω από το φαγητό. Τι θα φας, πότε, τι θα αγοράσεις για να φας, πως θα το μαγειρέψεις. Ακόμα περισσότερο τώρα, που η παραμονή σου στο σπίτι, ίσως ισοδυναμεί με μεγαλύτερη ενασχόληση γύρω από το φαγητό!

Ειδικά στην ελληνική πραγματικότητα, το φαγητό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό παράγοντα συναισθηματικής εγγύτητας, που συνδέεται στενά και με την φροντίδα και την αγάπη. Έτσι, τώρα, περισσότερο από ποτέ, το φαγητό μπορεί να αποτελέσει μία ένδειξη νοιαξίματος. Αυτό είναι πολύ τρυφερό και μπορεί να προσφέρει πέρα από την οργανική κάλυψη των αναγκών και μία συναισθηματική κάλυψη, αρκεί να υπάρχει σε ισορροπία.

Τι συμβαίνει όμως εάν χρησιμοποιούσες και χρησιμοποιείς το φαγητό για να καλύψεις την ανάγκη σου για εγγύτητα και συναισθηματικό νοιάξιμο; Πώς χρησιμοποιείς το φαγητό με την παραμονή σου στο σπίτι; Τι μπορείς να κάνεις για να θρέψεις τις πραγματικές σου ανάγκες; Τρως για να τραφείς; Μήπως τελικά έχεις δώσει μία παραπάνω αξία στο φαγητό και πώς τελικά συνδέεται με τον συναισθηματικό σου κόσμο, το πώς νοιώθεις και το πώς συμπεριφέρεσαι;

Ίσως χρησιμοποιείς το φαγητό ως μέσο ανακούφισης καταπραΰνοντας τις ανησυχίες σου ...

Εάν όμως κοιτάξεις πιο προσεκτικά, θα αρχίσεις να παρατηρείς πως πολλές φορές, τρως ανάλογα και με το πώς νοιώθεις. Κάποιοι άνθρωποι όταν είναι στεναχωρημένοι δεν τρώνε καθόλου, ενώ άλλοι τρώνε πολύ. Σε άλλους συμβαίνει κάτι αντίστοιχο όταν είναι στρεσαρισμένοι, αγχωμένοι, θυμωμένοι ή ακόμα και χαρούμενοι. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Δεν χρειάζεται φυσικά να ανησυχείς . Είναι απόλυτα φυσιολογικό να υπάρχουν περίοδοι που θα φας περισσότερο ή λιγότερο ή ίσως ακόμα και να χάσεις ή να πάρεις λίγα κιλά.

Υπάρχουν όμως κάποιες ενδείξεις που πιθανόν να χρειάζεται να λάβεις υπόψιν σου πιο σοβαρά. Υπάρχουν τρεις βασικοί άξονες τους οποίους χρειάζεται να παρατηρείς: την συχνότητα, την διάρκεια και την ένταση που συνδέονται με την κατανάλωση γευμάτων. Πιο πρακτικά: Πόσο συχνά σου συμβαίνει; Για πόσο καιρό συμβαίνει αυτό; Πόσο έντονο είναι;

Η συναισθηματική υπερφαγία χαρακτηρίζεται από την έντονη ανάγκη για φαγητό, χωρίς να υπάρχει πραγματικά το αίσθημα της οργανικής πείνας. Υπάρχουν επανειλημμένα επεισόδια μεγάλης κατανάλωσης φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα χωρίς το άτομο να πεινάει. Τα επεισόδια αυτά λαμβάνουν χώρα σε μία σαφώς καθορισμένη χρονική περίοδο και χαρακτηρίζονται από έλλειψη ελέγχου. Η ποσότητα του φαγητού είναι πολύ περισσότερη από αυτήν που πραγματικά κάποιος χρειάζεται για να χορτάσει. Η επιθυμία για φαγητό είναι συνήθως απότομη και έντονη, σαν να μην μπορώ να κρατηθώ ή να σταματήσω εάν δεν φάω αυτό που θέλω. Υπάρχει μία εσωτερική πάλη με τον εαυτό ως προς τον έλεγχο: "Να φάωꓼ Να μην φάωꓼ Ας κρατηθώ λίγο ακόμα… ναι, αλλά αν φάω μόνο λίγοꓼ".

Τα φαγητά που το άτομο ζητάει είναι συγκεκριμένα, για παράδειγμα έχουν πολύ λίπος, ζάχαρη ή υδατάνθρακα. Είναι τα λεγόμενα "βρώμικα" φαγητά όπως σοκολάτες, μπισκότα, μπέργκερ , τηγανητές πατάτες. Ακόμα, το άτομο μπορεί να θέλει εναλλαγή ανάμεσα σε γλυκό, αλμυρό και έχει την αίσθηση ότι δεν μπορεί να σταματήσει. Παράλληλα, βιώνει φούσκωμα, έντονη δυσφορία, θλίψη και ντροπή. Παρά τα δυσάρεστα συναισθήματα που το άτομο βιώνει, αδυνατεί να τερματίσει το φαγητό.

Ακόμα, επιλέγει να φάει μόνο του, χωρίς κόσμο και μετά την λήξη του επεισοδίου νοιώθει έντονες ενοχές. "Γιατί το έκανα αυτό; Θα παχύνω! Δεν μπορώ να κρατηθώ. Τι θα κάνω; Πώς να σταματήσω; Δεν θα τελειώσει ποτέ! Τι μου συμβαίνει;" Εάν υπάρχει κόσμος μπροστά, το άτομο βιώνει ακόμα πιο έντονα αρνητικά συναισθήματα.

Η συναισθηματική υπερφαγία χαρακτηρίζεται από μία ανίκητη ανάγκη για φαγητό ως αντίδραση σε δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. Η τροφή στην πραγματικότητα λαμβάνεται για να καλύψει ακάλυπτες συναισθηματικές ανάγκες: άγχος, μοναξιά, θυμό, έλλειψη έκφρασης, πλήξη.

Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική. Ψυχολογικοί παράγοντες όπως η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αδυναμία διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων, αλλά και βιολογικοί, όπως η υπογλυκαιμία, η πολύωρη ασιτία, η ανεπαρκής πρόσληψη υδατανθράκων, μπορούν να συμβάλλουν στην εκδήλωση υπερφαγικών επεισοδίων.

Για να υποστηρίξεις τον εαυτό σου, αρχικά δώσε χώρο και χρόνο σε εσένα να συνδεθείς με τα συναισθήματα σου. Εάν σε δυσκολεύει, μπορείς να κρατήσεις κάποιες σκέψεις σου σε ένα ημερολόγιο. Μην γίνεσαι αυστηρός με εσένα, αλλά προσπάθησε να σε ακούσεις με καλοσύνη, αγάπη και ευγένεια, όπως θα άκουγες ένα αγαπημένο σου πρόσωπο.

Σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο, απομάκρυνε τα φαγητά που σε δελεάζουν. Αντικατέστησε τα με πιο υγιεινά τρόφιμα, που ταιριάζουν στις ανάγκες σου και στις γεύσεις που προτιμάς. Ίσως, σε βοηθήσει να ακολουθήσεις ένα πρόγραμμα διατροφής, που θα καταγράφεις, εσύ για να αποφύγεις τις ατασθαλίες. Προσπάθησε, όμως να αποφύγεις τις υπερβολές. Η κατάσταση που βιώνουμε είναι δύσκολη και ένα άκαμπτο πρόγραμμα θα οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα. Να θυμάσαι ότι η σχέση σου με το φαγητό αντανακλά την σχέση σου με τον εαυτό σου. Όταν, λοιπόν, δυσκολεύεσαι συναισθηματικά, κάνε κάτι ευχάριστο για εσένα. Μπορείς να εντάξεις στην καθημερινότητα σου την έννοια της αυτοφροντίδας. Μπορείς να μιλήσεις σε ανθρώπους που εμπιστεύεσαι, να ακούσεις μουσική, να πας για τρέξιμο ή για περίπατο ή ακόμα και να μαγειρέψεις κάτι υγιεινό. Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, μαγικές συνταγές ή μαγικές δίαιτες. Η λύση βρίσκεται στην φροντίδα του εαυτού σου, όπως φροντίζεις και όσους αγαπάς.

Εάν δυσκολεύεσαι, δοκίμασε να ζητήσεις στήριξη από ένα ειδικό, ώστε να σε βοηθήσει να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά του με πιο εποικοδομητικό τρόπο. Η ανάγκη μας για τροφή μπορεί να κρύβει βαθύτερες νοσολογικές καταστάσεις ή ασυνείδητες διεργασίες. Χρειάζεται το άτομο να μάθει να αναγνωρίζει και να σέβεται τις ανάγκες του, αλλά και τους τρόπους να τις καλύπτει με εποικοδομητικό και λειτουργικό τρόπο. Η σχέση μας με την τροφή αντανακλά την σχέση μας με το εαυτό μας και με τους γύρω μας."

*Η Ραυτοπούλου Γεωργία είναι πτυχιούχος Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας με MSc Ψυχολογίας από το University of Central Lancashire, UK και ειδικεύεται στην Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Ενηλίκων και Εφήβων, CBT. Διατηρεί το γραφείο της στον Καρτεράδο.
Τηλ. επικοινωνίας: 6976813031
facebook/santorinipsychology.raftopoulou
zozochem@hotmail.com