Ευλογιά των πιθήκων: Συναγερμός στην Ελλάδα για το πρώτο κρούσμα. Αναμένονται τα πρώτα εμβόλια

Συναγερμός έχει σημάνει στην Ελλάδα με αφορμή το πρώτο κρούσμα της ευλογιάς των πιθήκων, που εντοπίστηκε στο νοσοκομείο “Ανδρέας Συγγρός”. Οι αρμόδιες υγειονομικές αρχές βρίσκονταν από μέρες σε μέγιστη ετοιμότητα, ενώ έχουν γίνει ήδη οι πρώτες ενέργειες για να ενταχθεί και η χώρα μας στην ευρωπαϊκή συμφωνία για την προμήθεια 5 χιλιάδων δόσεων εμβολίων.

Μετά από δύο περιστατικά που αποδείχθηκαν απλή ανεμοβλογιά, εντοπίστηκε τελικά επί ελληνικού εδάφους, το πρώτο κρούσμα της ευλογιάς των πιθήκων.

Εν αναμονή των τελικών εξετάσεων από το εξειδικευμένο Εργαστήριο Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, για την οριστική επιβεβαίωση του πρώτου περιστατικού, οι υπηρεσίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) βρίσκονται υπ’ ατμόν.

Το είχε προβλέψει άλλωστε και ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Θεοκλής Ζαούτης, πως ήταν θέμα χρόνου να εντοπιστεί και στη χώρα μας το πρώτο κρούσμα της νόσου. Πρόκειται για άνδρα που είχε ταξιδέψει πρόσφατα στην Πορτογαλία, την τρίτη χώρα στην παγκόσμια κατάταξη με τα περισσότερα κρούσματα εκτός Αφρικής και συγκεκριμένα, τη χώρα που καταγράφει 191 μέχρι σήμερα κρούσματα του ιού.

Έως τις 7 Ιουνίου είχαν καταγραφεί, παγκοσμίως, 1.088 επιβεβαιωμένα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων σε 29 χώρες, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ. Τα περισσότερα από αυτά έχουν βρεθεί -κατά σειρά- στη Βρετανία (302), στην Ισπανία (198), στην Πορτογαλία (166), στον Καναδά (80), στη Γερμανία (80), στη Γαλλία (66), στην Ολλανδία (54), στις ΗΠΑ (34), στην Ιταλία (20) και στο Βέλγιο (17).

Το CDC συμβουλεύει, πλέον, τους ταξιδιώτες να «λαμβάνουν αυξημένα μέτρα προφύλαξης» για να αποφύγουν τη μόλυνση, ιδίως να μην έχουν στενές επαφές με ανθρώπους με εξανθήματα στο δέρμα και στα γεννητικά όργανά τους, καθώς και με υλικά που έχουν χρησιμοποιήσει ασθενείς με τη νόσο, όπως ρούχα και κλινοσκεπάσματα, ούτε να καταναλώνουν κρέας από άγρια ζώα.

Ο κίνδυνος μόλυνσης από ευλογιά των πιθήκων θεωρείται ακόμη χαμηλός για τον γενικό πληθυσμό. Πάντως, σε μερικές περιπτώσεις η μετάδοση μπορεί να γίνει και αερογενώς, τουλάχιστον σε μικρές αποστάσεις. Μολονότι η αερογενής μετάδοση συνιστά μόνο έναν μικρό παράγοντα στην εξάπλωση της ευλογιάς των πιθήκων, οι ειδικοί δεν είναι ακόμη σε θέση να κάνουν βάσιμη εκτίμηση για το πόσο συμβάλει αυτή η οδός στη διάδοση της νόσου, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».

Το CDC συνιστά στους ασθενείς με ευλογιά των πιθήκων να φορούν μάσκα, ιδίως εάν έχουν αναπνευστικά συμπτώματα, ενώ συμβουλεύει και όσοι μένουν μαζί τους να κάνουν το ίδιο όταν πλησιάζουν ασθενή. Πολλά ερωτηματικά έχουν ακόμη οι επιστήμονες, όπως γιατί στο τρέχον διεθνές ξέσπασμα έχουν καταγραφεί μόνο σχετικά ήπια κρούσματα, κατά πόσο γίνεται μετάδοση από ασυμπτωματικούς φορείς, εδώ και πόσο καιρό κυκλοφορεί εκτός Αφρικής ο ιός, εάν μπορεί να μεταδοθεί με το σπέρμα ή τις κολπικές εκκρίσεις κ.ά.

Όσοι εκτέθηκαν πρόσφατα στον ιό, μπορούν να κάνουν δύο εμβόλια (ACAM200 ή JYNNEOS) για να μειώσουν τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων τους ή ακόμη και να αποφύγουν τελείως τη νόσηση. Το CDC συνιστά τη χορήγηση των εμβολίων εντός τεσσάρων ημερών από την έκθεση στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Εάν δοθεί 4 έως 14 ημέρες μετά την έκθεση, ο εμβολιασμός μπορεί να μην αποτρέψει τη λοίμωξη. Το ACAM200 έχει εγκριθεί κατά της ευλογιάς (των ανθρώπων), ενώ το JYNNEOS (γνωστό στην Ευρώπη και ως Imvanex) τόσο κατά της ευλογιάς όσο και κατά της ευλογιάς των πιθήκων.

To Jynneos-Imvanex παράγεται από τη δανική φαρμακοβιομηχανία Bavarian Nordic και βασίζεται στο παλαιότερο εμβόλιο MVA (Modified Vaccinia Ankara) κατά της ευλογιάς που είχε ανακαλύψει το 1959 ο Γερμανός μικροβιολόγος Άντον Μάιρ, σύμφωνα με το «Science». Όντας σήμερα το μοναδικό εγκεκριμένο εμβόλιο και κατά της ευλογιάς των πιθήκων, αναμένεται να παίξει κομβικό ρόλο, εάν χρειαστεί. Ήδη αρκετές χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς κ.ά.) άρχισαν να εμβολιάζουν επιλεκτικά ανθρώπους που ήλθαν σε επαφή με επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα της νόσου και υγειονομικούς.

Ο ρόλος του εμβολίου θα εξαρτηθεί -τελικά- από διάφορους παράγοντες: Εάν εντοπιστούν και εμβολιαστούν όσοι ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη, εάν το εμβόλιο αποδειχθεί πράγματι τόσο αποτελεσματικό όσο ελπίζεται και εάν θα υπάρξουν έγκαιρα αρκετά εμβόλια για να «φρενάρουν» το επιδημικό ξέσπασμα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), μέχρι στιγμής, δεν έχει ταχθεί υπέρ ενός ευρύτερου εμβολιασμού αλλά μόνο επιλεκτικού.

Από την άλλη πλευρά, εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά της ευλογιάς (όχι των πιθήκων) είναι αποθηκευμένα ανά τον κόσμο, ως ασπίδα προστασίας έναντι μίας πιθανής σκόπιμης απελευθέρωσης του τρομερού ιού (π.χ. από τρομοκράτες ή στη διάρκεια πολέμου). Αυτά τα εμβόλια παρέχουν κάποια προστασία και κατά της ευλογιάς των πιθήκων, όμως μπορεί να προκαλέσουν σπάνιες αλλά απειλητικές παρενέργειες, όπως εγκεφαλίτιδα.

Η δανική Bavaria Nordic βρίσκεται σε επαφές με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για την έγκριση και στην Ευρώπη του ήδη εγκεκριμένου στις ΗΠΑ και τον Καναδά εμβολίου της κατά της ευλογιάς των πιθήκων, κάτι που αναμένεται να συμβεί σε έναν με δύο μήνες. Σύμφωνα με τον Μάρκο Καβαλέρι του ΕΜΑ, εφόσον το εμβόλιο εγκριθεί και είναι διαθέσιμο, είναι αυτό με το οποίο θα αρχίσει ο εμβολιασμός.

Το βασικό θέμα προς συζήτηση αναμένεται να είναι στην Ευρώπη και αλλού πόσο ευρύς θα πρέπει να είναι ο εμβολιασμός. Ερωτηματικό προς απάντηση είναι και πόσο καλά αυτό το εγκεκριμένο εμβόλιο θα προστατεύει τους ανθρώπους από την ευλογιά των πιθήκων. Επίσης, κατά πόσο θα αρκεί μία δόση του εμβολίου, το οποίο συνήθως χορηγείται σε δύο δόσεις με απόσταση τεσσάρων εβδομάδων.

Η Ελλάδα θωρακίζεται έναντι της νόσου. Σύντομα θα αποκτήσει απόθεμα από τα εμβόλια κατά του ιού τα οποία έχουν λάβει ήδη έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) από το 2013. Προβλέπεται να χορηγηθούν σε όσους έρθουν σε επαφή με κρούσμα, π.χ. θα μπορούσαν να χορηγηθούν στις επαφές του άνδρα που είχε ταξιδέψει στην Πορτογαλία.

Εμβόλιο θα μπορούσε να λάβει, επίσης, και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό που έχει επιφορτιστεί με το έργο της νοσηλείας του.

“Το εμβόλιο το χορηγούμε ακόμη και σε κάποιον που έχει εκτεθεί στον ιό, εν προκειμένω δηλαδή, στις επαφές ενός κρούσματος”, λέει μιλώντας στο iatropedia.gr, ο Καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Ευάγγελος Μανωλόπουλος, και εξηγεί:

“Στο κορονοϊό λέγαμε να το πάρεις πριν, ώστε να κάνεις ανοσία να μην κολλήσεις. Αυτό το εμβόλιο τώρα για την ευλογιά των πιθήκων, επειδή δεν το δίνουμε προληπτικά σε κανέναν, το δίνουμε μόνο σ’ αυτούς που έχουν έρθει σε επαφή με το κρούσμα. Αυτοί οι άνθρωποι ενδεχομένως να έχουν μολυνθεί. Άρα το δίνουμε μετά τη μόλυνση για να προλάβουμε την εξέλιξή της, ή ακόμα κι αν ξεκινήσει η νόσος να είναι μικρότερη η επίπτωση”, λέει ο ειδικός.

5.000 δόσεις εμβολίου αναμένεται να συμφωνήσει η Ελλάδα

Η ρυθμιστική αρχή φαρμάκων, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) και συγκεκριμένα, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης European Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA), έχει ξεκινήσει ήδη ενέργειες στην κατεύθυνση της κοινής προμήθειας εμβολίων με ταχείες διαδικασίες για να καλυφθούν οι ενδεχόμενες ανάγκες κάθε χώρας.

Εκπρόσωπος της ΕΕ δήλωσε πως έχουν ξεκινήσει οι συνομιλίες με την παρασκευάστρια δανέζικη εταιρεία Bavarian Nordic, σχετικά με την επέκταση της παραγωγής του εμβολίου Imvanex, ώστε να δημιουργήσουν απόθεμα όλες οι ενδιαφερόμενες χώρες.

“Θα συμμετέχει και η χώρα μας, αν και γίνεται η προμήθεια κεντρικά για όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα, απ’ ότι ξέρω διεκδικεί να πάρει περίπου 5.000 δόσεις, να έχει για την πιθανότητα κρουσμάτων, όπως αντίστοιχα και οι άλλες χώρες”, ανέφερε την Τετάρτη (8/6) στο iatropedia.gr, ο Καθηγητής Ευάγγελος Μανωλόπουλος.

Ποιοι θα λάβουν εμβόλιο

Σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις του ΕΟΔΥ, το εμβόλιο θα χορηγηθεί σε άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με κρούσμα. Όχι στο ίδιο το κρούσμα.

Συγκεκριμένα, όπως αποφάσισε στις 24/5/22 μετά από συνεδρίασή της η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, τα εμβόλια όταν παραληφθούν προορίζονται να χορηγηθούν: Μετά από έκθεση σε άτομα που είχαν στενή επαφή με κρούσμα όπως άτομα του στενού περιβάλλοντος και ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Η χορήγηση του εμβολίου θα πρέπει να γίνει εντός 4 ημερών από την έκθεση.
Προληπτικά σε άτομα που εργάζονται σε χώρους με αυξημένο επαγγελματικό κίνδυνο έκθεσης στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, όπως ερευνητικά εργαστήρια.

Παρ’ όλη την παγκόσμια κινητοποίηση, ο Καθηγητής Φαρμακολογίας, κ. Ε. Μανωλόπουλος είναι καθησυχαστικός:

“Η κατάσταση δεν εμπνέει ανησυχία, γιατί είναι λίγα τα κρούσματα και μπορεί να ελεγχθεί η μετάδοση. Μπορεί να διαδοθεί περισσότερο σε έναν κύκλο ανθρώπων, μπορεί να νοσήσουν μερικοί ακόμα, αλλά ακριβώς επειδή όσους νοσήσουν θα τους εντοπίσουμε, θα τους παρακολουθούμε και θα τους απομονώσουμε έγκαιρα, δεν ανησυχούμε. Μετά για να επεκταθεί, θα πρέπει να υπάρξει κι άλλο κρούσμα, από άλλη πηγή. Θα πάρουν, όμως, το εμβόλιο έγκαιρα όσοι έχουν εκτεθεί και θα περιοριστεί το πρόβλημα. Δεν είναι όπως ο κορονοϊός, που ένας μπορεί να μολύνει μια πόλη ολόκληρη και να ανάψει ολόκληρη πυρκαγιά”, αναφέρει συγκεκριμένα.

Eυλογιά των πιθήκων: Για τους ασθενείς υπάρχει και αντιιικό φάρμακο

Για τους ανθρώπους που ήδη νοσούν από τη νόσο της ευλογιάς των πιθήκων, υπάρχει διαθέσιμο και αντιιικό φάρμακο, αν και στην ανακοίνωση του, ο ΕΟΔΥ τονίζει πώς δεν υπάρχει ανησυχία, καθώς η νόσος είναι κυρίως ήπια και αυτοπεριοριζόμενη, δηλαδή περνάει από μόνη της χωρίς θεραπεία:

“Ο κίνδυνος για το γενικό πληθυσμό εξακολουθεί να είναι χαμηλός, καθώς η νόσηση είναι συνήθως ήπια και αυτοπεριοριζόμενη και το νόσημα χαρακτηρίζεται από μικρή σχετικά μεταδοτικότητα”, αναφέρουν συγκεκριμένα οι επιστήμονες του Οργανισμού.

Ωστόσο, η ίδια διαδικασία της κοινής παραγγελίας που προωθείται για τα εμβόλια, αναμένεται να ακολουθηθεί και για το αντιιικό φάρμακο, tecovirimat, από το οποίο κάποιες χώρες -όπως π.χ. οι Βρετανία- έχουν ήδη δημιουργήσει απόθεμα.

“Το κρούσμα, όταν αρχίσει να δίνει τα πρώτα συμπτώματα μετά είναι δύσκολο να το αντιστρέψεις. Στο κρούσμα δίνεις το φάρμακο και όχι το εμβόλιο. Το εμβόλιο το δίνουμε σε άτομα που μπορεί να έχουν μολυνθεί”, εξηγεί ο επιστήμονας.

Δεν θα υπάρξει μεγάλη διασπορά

Στον κορονοϊό, σύμφωνα με τον επιστήμονα, τα σωματίδια είναι μικρά και παραμένουν για αρκετό χρόνο στον αέρα, κι έτσι μπορεί πιο εύκολα να υπάρξει μετάδοση, ακόμη και από αρκετά μέτρα μακριά.

Στο monkeypox, όμως, τα σταγονίδια είναι μεγάλα. «Δηλαδή, περισσότερο με τα σάλια μπορεί να μεταδοθεί», λέει ο Ευάγγελος Μανωλόπουλος και εξηγεί:

“Μπορεί να κολλήσει κάποιος, αν π.χ. πέσει να κοιμηθεί στο μαξιλάρι κάποιου που έχει μολυνθεί, ή με την ερωτική επαφή. Και γι’ αυτό οι περισσότερες από τις συρροές που έχουν δημιουργηθεί ήταν μέσω ομοφυλοφιλικού σεξ. Αυτό αποφεύγεται να τονιστεί, για να μην το συσχετίσει κάποιος με το AIDS, ενώ δεν είναι. Απλώς έτυχε να υπάρχουν πολλά κρούσματα από αυτή την κοινωνική ομάδα, αλλά δεν έχει καμία σημασία. Μπορεί να μεταδοθεί το ίδιο και με την ερωτική επαφή μεταξύ ετεροφυλόφιλων”, καταλήγει ο ίδιος.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, iatropedia.gr